Artesië
Artesië (In het Frans
Artois) was een
graafschap gelegen in
noord-Frankrijk met als
hoofdstad Atrecht
(Arras). De naam is
ontleend aan de Keltische
stam van de Artebaten,
die zich in de oudheid in
noordwest-Frankrijk
hadden gevestigd. Zij
werden door Julius Caesar
onderworpen waarna hun
gebied in de provincie
Belgica ondergebracht
werd in het Romeinse
rijk. Onder de Romeinen
waren de schapenteelt en
de wolproduktie in het
gebied van grote
betekenis. Na de oudheid
kwam Artois afwisselend
in het bezit van
Vlaanderen, Spanje en
Frankrijk. In de 12e en
13e eeuw kende het gebied
een bloei van de
lakennijverheid en in de
14e en 15e eeuw bereikte
de tapijtweverij er een
hoogtepunt. Bij de vrede
van de Pyreneeën in 1659
kwam Artois definitief
aan Frankrijk. In 1790
werd het departement
Pas-de-Calais opgericht,
dat vrijwel overeenkomt
met Artois.
In Atrecht, de hoofdstad
van het graafschap, was
het munthuis gevestigd.
Tijdens de middeleeuwen
hebben de graven van
Vlaanderen er munten
geslagen en later is het
een koninklijk munthuis
geweest waar o.a. koperen
munten zijn geslagen op
naam van Philips II en
Philips IV. Op deze
munten staat als
muntteken een rat
afgebeeld. Het munthuis
te Atrecht werd in 1640
gesloten.
| MUNTMEESTERS: |
VAN - TOT: |
|
Alexander Bardoul François Baillet Guillaume Crocquet Arthur Emonts |
1582 -
1584 1584 - 1595 1623 - 1630 1634 - 1640 |
De munten van Philips II
Op 25 oktober 1555 nam
Philips II het gezag over
van zijn vader, keizer
Karel V. Op de koperen
munten van Artesië
gebruikte Philips twee
wapens. Het gekroonde
wapen van
Oostenrijk-Bourgondië en
het provinciale
Artesische wapen met
hierin Franse lelies.
| Wapen 1: | |
1 = Wapen van Oostenrijk
(zilveren faas).
2 = Wapen van Valois (3
lelies).
3 = Wapen van Bourgondië
(3 schuine balken in
blauw en goud).
4 = Wapen van Brabant
(gouden leeuw).
5 = Wapen van Vlaanderen
(zwarte leeuw).
| Wapen 2: |  |
Provinciale Artesische
wapen met Franse lelies.
ART.1: halve maille.(GH.238.9)
VOORZIJDE: Borstbeeld van
Philips II met kroon,
naar rechts. Aan
weerszijden van het
borstbeeld het tot 2
cijfers afgekorte jaartal
(1591).
TEKST: (rat) PHS. D:G. HI. Z
REX. C. AR. (of variant).
De tekst is voluit:
Philippus Dei gratia
Hispaniarum rex comes
Artesië, en betekent:
Philips, bij Gods gratie
koning van Spanje en
graaf van Artesië.
KEERZIJDE: Klimmende
leeuw naar links.
TEKST: DOMINVS MIHI.
ADIVTOR. (of variant).
Dit betekent: de Heer is
mijn helper.
 |
Muntmeester:
François Baillet.
1591
Info:
De halve maille was een
muntje met een waarde van
een zesde oord. Zij werden
geslagen met een gewicht
van ca. 0,91 gram (270
uit een mark).
ART.2: penning.(GH.236)
VOORZIJDE: Een scheef
geplaatst stokken kruis
welke door een vuurijzer
heen gestoken is, van het
vuurijzer springen
vonken.
TEKST: (rat) PHS. D:G. HIS. Z.
REX. C. ART. (of
variant). De tekst is
voluit: Philippus Dei
gratia Hispaniarum z rex
comes Artesië, dit betekent: Philips, bij
Gods gratie koning van
Spanje en graaf van
Artesië.
KEERZIJDE: Gekroond
provinciewapen van
Artesië (2), aan
weerszijden van het wapen
de laatste 2 cijfers van
het jaartal (1587).
TEKST: DOMINVS. MIHI.
ADIVTOR (of variant), dit betekent: de Heer is mijn
helper.
 |
Muntmeester:
François Baillet.
1587
Info:
Deze penningen werden
geslagen met een gewicht
van ca. 1,36 gram (180
uit een mark).
ART.3: maille.(GH.235)
VOORZIJDE: Borstbeeld van
Philips II met kroon,
naar rechts.
TEKST: PHS. D:G HISP Z
REX. C. AR. (of variant).
Onder het borstbeeld de
laatste 2 cijfers van het
jaartal gescheiden door
een rat. De tekst is
voluit: Philippus Dei
gratia Hispaniarum rex
comes Artesië, en
betekent: Philips, bij
Gods gratie koning van
Spanje en graaf van Artesië.
KEERZIJDE: Gekroond
Bourgondisch wapenschild
(1) gelegen op een kruis.
TEKST: DOMINVS. MIHI.
ADIVTOR (of variant). Dit
betekent: de Heer is mijn
helper.
 |
Muntmeester:
François Baillet.
1591
1592
Info:
De maille was een muntje
met een waarde van een derde oord.
Zij werden geslagen met
een gewicht van ca. 1,81
gram (135 uit een mark). Een recent aangemeld exemplaar lijkt het jaartal 1590
te dragen maar met hoge waarschijnlijkheid betreft het hier een oord. Kijk hier voor het exemplaar.
ART.4: duit (gigot).(GH.233)
VOORZIJDE: Borstbeeld van
Philips II naar links of
rechts zonder kroon.
TEKST: PHS. D:G. HIS. Z.
REX. CO. ART. (of
variant). Onder het
borstbeeld staat het tot
twee cijfers afgekorte
jaartal, gesplitst door
een rat. De tekst is
voluit: Philippus Dei
gratia Hispaniarum z rex
comes Artesië, dit betekent: Philips, bij
Gods gratie koning van
Spanje en graaf van
Artesië.
KEERZIJDE: Gekroond
Oostenrijks-Bourgondisch
wapenschild (1).
TEKST: DOMINVS. MIHI.
ADIVTOR. (of variant),
dit betekent: de Heer is
mijn helper.
 |
Muntmeester:
François Baillet.
ZJ
1586 1589
1584
1587 1590
1585
1588 1591
Info:
Deze duiten werden
geslagen met een gewicht
van ca. 2,72 gram (90 uit
een mark).
ART.5: oord (liard).(GH.232)
VOORZIJDE: Borstbeeld van
Philips II naar links of
rechts met kroon.
TEKST: PHS. D:G. HIS. Z.
REX. C. ART (of variant).
Onder het borstbeeld
staat het tot twee
cijfers afgekorte
jaartal, gesplitst door
een rat. De tekst is
voluit: Philippus Dei
gratia Hispaniarum z rex
comes Artesië, dit
betekent: Philips, bij
Gods gratie koning van
Spanje en graaf van Artesië.
KEERZIJDE: Gekroond
Oostenrijks-Bourgondisch
wapenschild (1).
TEKST: DOMINVS. MIHI.
ADIVTOR. (of variant),
dit betekent: de Heer is
mijn helper.
 |
Muntmeester:
François Baillet.
1582
1587 1591
1584
1588 1592
1585
1589
1586
1590
Voorkomende voor- en
keerzijde varianten:
VZ: A: (cijfer)PHS. D:G.
HIS. Z. REX. C. ART (cijfer)
B: (cijfer)PHS. D:G.
HIS. Z. REX. C. ART. (cijfer)
C: (cijfer)(
)Z( ) REX. C( ) ATRE. (cijfer)
D: (cijfer).PHS. D:G. HISP.
Z. REX. C. ATR. (cijfer)
E: (cijfer).PHS. D:G. HISP. Z. REX. C. AT. (cijfer)
F: (cijfer)PHS. D:G.
HIS. Z. REX. C. AR. (cijfer)
1: Borstbeeld naar rechts.
2: Borstbeeld naar links.
KZ: a: .DOMINVS. MIHI. ADIVTOR.
b: DOMINVS. MIHI. ADIVTO
c: DOMINVS. MIHI. ADIVTOR
Info:
Variant C2a (1582), particuliere collectie.
Variant D2a (1585), particuliere collectie.
Variant D2? (1586), particuliere collectie.
Variant E2b (1586), particuliere collectie.
Variant A1a (1588), particuliere collectie.
Variant B1c (1590), particuliere collectie.
Variant F1c (1590), particuliere collectie.
Variant B1a (1591), particuliere collectie.
Variant ?1? (1592), particuliere collectie.
Deze oorden werden
geslagen met een gewicht
van ca. 5,44 gram (45 uit
een mark).
Vriendelijk informatie van een bezoeker van de site, afkomstig uit A. Hermant,
Histoire monétaire de la province d'Artois, Saint-Omer 1843: de oorden van 1582
hebben de koning die naar links kijkt en C. ATRE, 1584 en 1585 idem met soms
wijzigingen in de letters ATRE. Het jaar 1586 is een overgangsjaar, eerst
werden oorden geslagen als voorheen; daarna idem maar met CO. AR. Op het einde
van het jaar 1586 het hoofd naar rechts en C.ART. De bovenzijde van de kroon is
gebombeerd en met een bol er op (niet meer plat en met een kruisje op de kroon),
dit model is gebruikt tot 1592.
De munten van Philips IV
Omdat aartshertog
Albertus in 1621
kinderloos komt te
overlijden vervallen de
zuidelijke Nederlanden
weer aan de Spaanse
kroon. Isabella bleef nog
wel tot haar dood
regentes. Op de munten
verschijnt nu het portret
en het wapen van de
Spaanse koning Philips
IV.
Op de Artesische koperen
munten van Philips IV
verschijnen 3 types
wapenschilden:
| Wapen 1: |  |
1 = Oostenrijk (zilveren
faas).
2 = Bourgondië (3
schuine balken in blauw
en goud).
3 = Wapen van Brabant
(gouden leeuw).
| Wapen 2: |  |
1 = Castilië (kasteel).
2 = Leon (leeuw met
gouden kroon).
3 = Aragon (4 rode
palen).
4 = Sicilië (bestaat uit
de 4 rode palen van
Aragon en de adelaar van
Hohenstaufen).
5 = Portugal (5 blauwe
schildjes in een rand van
7 gouden kasteeltjes).
6 = Oostenrijk (zilveren
faas).
7 = Bourgondië (3
schuine balken in blauw
en goud).
8 = Valois (3 lelies).
9 = Brabant (gouden
leeuw).
10 = Vlaanderen (zwarte
leeuw).
11 = Tirol (rode
adelaar).
| Wapen 3: | |
Gekroond provinciaal
wapen van Artesië met
hierin Franse lelies.
ART.6: gigot (duit).(GH.338 -
AvK.74)
VOORZIJDE: Schuin
geplaatst stokkenkruis
welke door een gekroond
vuurijzer is heen
gestoken. Aan het
vuurijzer hangt de keten
van de orde van het
gulden vlies en aan
weerszijden staat het
jaartal.
TEKST: (rat) .PHIL. IIII. D.G.
HISP. ET. INDIAR. REX (of
variant). Dit is voluit:
Philippus IIII Dei gratia
Hispaniarum et Indiarum
rex, en betekent: Philips
IIII, bij Gods gratie
koning van Spanje en de
Indiën (de tekst gaat op
de keerzijde verder).
KEERZIJDE: Gekroond
wapenschild (1) verdeelt
in 3 vlakken.
TEKST: .ARCH. AVS. DVX.
BVRG. CO. ART. Zc.
(rat) (of
variant). Dit is voluit:
archidux Austria dux
Burgundie et comes
Artesië: aartshertog van
Oostenrijk, hertog van
Bourgondië en graaf van
Artesië.
 |
Muntmeester:
Guillaume Crocquet.
1627
1628
Muntmeester:
Arthur Emonts.
1635
1638
1639
1640
Voorkomende voor- en
keerzijde varianten:
VZ: A: (rat).PHIL. IIII. D.G.
HISP. ET. INDIAR. REX
KZ: a: .ARCH. AVS. DVX.
BVRG. CO. ART Zc
(rat)
Info:
Voorschrift 128 stuks uit
een mark, dit geeft een
gewicht van ca. 1,92 gram
per stuk. In de periode
1627 tot 1629 zijn ca.
93520 duiten geslagen,
verdere gegevens
ontbreken.
ART.7: liard (oord).(GH.336 -
AvK.71)
VOORZIJDE: Gekroond
vuurijzer omgeven door 3
wapenschildjes. Links
Oostenrijk, rechts
Bourgondië en onder
Vlaanderen.
TEKST: (rat) .PHIL. IIII. D.G.
HISP. ET. INDIAR. REX (of
variant). Dit is voluit:
Philippus IIII Dei gratia
Hispaniarum et Indiarum
rex, en betekent: Philips IIII, bij Gods gratie
koning van Spanje en de
Indiën (de tekst gaat op
de keerzijde verder).
KEERZIJDE: Gekroonde
wapenschild (2) met aan
weerszijden het jaartal.
TEKST: ARCH. AVS. DVX.
BVRG. CO. ART. Rc (of
variant). Dit is voluit:
archidux Austria dux
Burgundie et comes
Artesië, en betekent:
aartshertog van
Oostenrijk, hertog van Bourgondië en graaf van
Artesië.
 |
Muntmeester:
Guillaume Crocquet.
1627
1628/27
1628
1629
Voorkomende voor- en
keerzijde varianten:
VZ: A: (rat) .PHIL. IIII. D.G.
HISP. ET. INDIAR. REX
KZ: a: ARCH. AVS. DVX.
BVRG. CO. ART. Rc
b: .ARCH. AVS. DVX. BVRG.
CO. ART. Zc.
c: ARCH. AVS. DVX. BVRG.
CO. ART. Zc
d: ARCH. AVST. DVX. BVRG.
CO. ART. Zc
Info:
Voorschrift 64 stuks uit
een mark, dit geeft een
gewicht van ca. 3,84 gram
per stuk. In de periode
1627 tot 1629 zijn ca.
103384 oorden geslagen,
verdere gegevens
ontbreken.
ART.8: liard (oord).(GH.337 -
AvK.72)
VOORZIJDE: Borstbeeld van
Philips IV zonder kroon
naar rechts.
TEKST: .PHIL. IIII. D. G.
HISP. REX (of variant) en
jaartal. Dit is voluit:
Philippus IIII Dei gratia
rex Hispaniarum, en
betekent: Philips IIII,
bij Gods gratie koning
van Spanje (de tekst gaat
op de keerzijde verder).
KEERZIJDE: Gekroonde
provinciaal Artesisch
wapenschild (3).
TEKST: ARCH. AVS. DVX.
BVRG. CO. ART Z (rat) (of
variant). Dit is voluit:
archidux Austria dux
Burgundie comes Artesië,
en betekent: aartshertog
van Oostenrijk, hertog
van Bourgondië en graaf
van Artesië.
 |
Muntmeester:
Arthur Emonts.
1636
1637
1638
1639
1640
Voorkomende voor- en
keerzijde varianten:
VZ: A: .PHIL. IIII. D.G.
HISP. REX
B: .PHIL. IIII. D.G. REX.
HISP.
KZ: a: ARCH. AVS. DVX.
BVRG. CO. ART. Z (rat)
b: .ARCH. AVS. DVX. BVRG.
CO. ART. Zc.
(rat)
c:
(rat) ARCH. AVS. DVX. BVRG.
CO. ART. Zc.
Info:
Voorschrift 64 stuks uit
een mark, dit geeft een
gewicht van ca. 3,84 gram
per stuk. Over de
geslagen aantallen is
niets bekend.
){kind=link}
){kind=link}
){kind=link}
){kind=link}
){kind=link}
){kind=link}
){kind=link}
){kind=link}
){kind=link}
){kind=link}
){kind=link}
){kind=link}
){kind=link}
){kind=link}
){kind=link}
){kind=link}
){kind=link}
){kind=link}
){kind=link}
){kind=link}
){kind=link}
){kind=link}