Doornik

Doornik (in het Frans Tournai) is ontstaan in de 1e eeuw na Christus als Romeinse vesting en was in de 5e eeuw onder de Merovingische koning Childerik de hoofdstad van het Merovingische rijk. Zijn zoon Clovis I verplaatste de hoofdstad naar Parijs waarna Doornik de zetel werd van een bisschop. Op de Merovingische munten komt de plaatsnaam van Doornik voor als TURNACO. Nadat Doornik in 1187 in handen kwam van Frankrijk zijn er van de 13e eeuw tot aan 1507 munten geslagen in een koninklijke Franse munt die te Doornik was opgericht. Van 1513-1518 heeft de Engelse koning Hendrik VIII te Doornik munten geslagen naar Engels model. Hierna is Doornik weer korte tijd Frans geweest tot dat Karel V de stad in 1521 innam en deze het munthuis liet sluiten. Tijdens de belegering van de stad door Karel V zijn er nog wel noodmunten geslagen van 6 groten.

In 1578 werd de munt weer heropend door de Staten van Doornik, er werden toen Statenmunten geslagen op naam van Philips II maar met het devies PACE ET IVSTITIA. De stad werd in 1581 belegerd en ingenomen door Parma waarna het munthuis weer een koninklijke munt werd. Tijdens de belegering zijn er koperen noodmunten geslagen van 40, 20 en 10 stuivers. Het koninklijke munthuis bleef in werking totdat de Fransen de stad innamen in 1667. Tijdens de Spaanse successieoorlog werd Doornik in 1709 door de geallieerde troepen belegerd. Tijdens dit beleg zijn er ook koperen noodmunten geslagen van 8 en 2 sols. Uiteindelijk werd Doornik in 1713 weer bij de zuidelijke Nederlanden gevoegd maar het munthuis is niet meer geopend.

Muntteken

Doornik was in de Merovingische tijd te herkennen aan de naam TURNACO. Toen er te Doornik door de Franse koningen gemunt werd heeft men vanaf 1389 als herkenningsteken voor Doornik een punt geplaatst onder de 16e letter van het omschrift.

Na de opening van een munthuis door de Staten van Doornik in 1578 is er een toren gebruikt als herkenningsteken voor Doornik. De Staten van Zeeland gebruikten ook een toren (burcht) op o.a. de Zeeuwse Statenoorden. Dit was het muntteken van de stad Middelburg. Omdat Doornik echter ook een toren gebruikte hadden de Staten van Zeeland de burcht enigszins aangepast. Op sommige Statenmunten lijkt deze zelfs op het handje van Antwerpen.

De munten van Philips II (1555-1598)

Op 25 oktober 1555 nam Philips II het gezag over van zijn vader, keizer Karel V. Het wapen dat Philips gebruikt op de Antwerpse munten is een gekroond Oostenrijks-Bourgondisch wapenschild (1) welke is verdeeld in meerdere kwartieren.

1 = Wapen van Oostenrijk (Zilveren faas).
2 = Wapen van Valois (3 lelies).
3 = Wapen van Bourgondië (3 schuine balken in blauw en goud).
4 = Wapen van Brabant (Gouden leeuw).
5 = Wapen van Vlaanderen (Zwarte leeuw).


De Statenmunten onder Philips II

Nadat de Staten van Vlaanderen zich middels de pacificatie van Gent aan het opstandige noorden hadden verbonden zijn er te Doornik Statenmunten geslagen met het devies PACE ET IVSTITIA. Deze munten zijn zonder jaartal maar zijn geslagen tussen 1576 en 1581. Op de voorzijde staat gewoon het portret van Philips II met zijn naam en titels. In deze tijd vertrouwde men nog op de koning maar was de opstand meer gericht tegen zijn uitvoerders ter plaatse en tegen de muitende en plunderende Spaanse troepen.

 

DOO.1: Statenkorte.^(GH.254)

VOORZIJDE: Gekroond borstbeeld van Philips II naar rechts.

TEKST: PHS. D:G. HISP Z REX. D.TOR. (of variant) en toren onder borstbeeld. De tekst is voluit: Philippus Dei gratia Hispaniarum rex Dominus Tornesis, en betekent: Philips, bij Gods gratie koning van Spanje en heer van Doornik.

KEERZIJDE: Gekroond Bourgondisch wapenschild (1) met meerdere kwartieren.

TEKST: PACE. ET. IVSTITIA (of variant). Dit betekent: vrede en gerechtigheid.
 

Simon de Malines, mt: (toren).

    ZJ


Info:

Deze Statenkorten werden geslagen met een gewicht van ca. 1,21 gram (204 uit een mark).



DOO.2: Statenduit.^(GH.253)

VOORZIJDE: Gekroond en versierd Bourgondisch wapenschild met meerdere kwartieren.

TEKST: PHS: D:G. HISP Z REX. DNS. TOR. (of variant). Dit is voluit: Philippus Dei gratia Hispaniarum z rex Dominus Tornesis, en betekent: Philips bij Gods gratie koning van Spanje en heer van Doornik.

KEERZIJDE: Een scheef geplaatst stokken kruis welke door een vuurijzer heen gestoken is. Van het vuurijzer springen vonken af en eronder hangt een lammetje, dit is het teken van de orde van het gulden vlies. Boven het kruis is een kroontje geplaatst.

TEKST: .PACE. ET. IVSTITIA. (of variant), dit betekent: vrede en gerechtigheid.
 

Simon de Malines, mt: (toren).

    ZJ


Voorkomende voor- en keerzijde varianten:

VZ: A: .PHS. D:G. HISP z REX. DNS. TORNA.


KZ: a: (toren) PACE. ET. IVSTITIA.


Info:

Deze Statenduiten werden geslagen met een gewicht van ca. 3,62 gram (68 uit een mark).



DOO.3: Statenoord.^(GH.252)

VOORZIJDE: Borstbeeld van Philips II zonder kroon, naar links.

TEKST: PHS. D:G. HISP Z REX: DNS. TORN. (of variant) en een toren onder het borstbeeld. De tekst is voluit: Philippus Dei gratia Hispaniarum z rex Dominus Tornesis, en betekent: Philips, bij Gods gratie koning van Spanje en heer van Doornik.

KEERZIJDE: Gekroond Bourgondisch wapenschild, om het wapen heen hangt de keten van de orde van het gulden vlies.

TEKST: .PACE. ET IVSTITIA. (of variant), dit betekent: vrede en gerechtigheid.
 

Simon de Malines, mt: (toren).

    ZJ (Ca.1579)


Info:

Deze Statenduiten werden geslagen met een gewicht van ca. 3,62 gram (68 uit een mark).



Herstelde muntslag onder Philips II

In 1581 werd Doornik door de hertog van Parma ingenomen en het munthuis werd een koninklijk munthuis welke weer geheel onder Spaans beheer munten sloeg.

DOO.4: maille.^(GH.235)

VOORZIJDE: Borstbeeld van Philips II met kroon, naar rechts.

TEKST: PHS. D:G. HISP. Z. REX. D. TOR. (of variant), onder het borstbeeld een toren. De tekst is voluit: Philippus Dei gratia Hispaniarum rex Dominus Tornesis, en betekent: Philips, bij Gods gratie koning van Spanje en heer van Doornik.

KEERZIJDE: Gekroond Bourgondisch wapenschild (1) gelegen op een kruis.

TEKST: .DOMINVS. MIHI. ADIVTOR. (of variant). Dit betekent: de Heer is mijn helper.
 

Jaques de Surhon, mt: (toren).

    ZJ (Ca. 1590)


Voorkomende voor- en keerzijde varianten:

VZ: A: (Toren) .PHS. D:G. HIS. REX. D. TO.
    B: (Toren) .PHS. D.G. HIS. REX. D. TOR.

    1: Borstbeeld naar rechts.
    2: Borstbeeld naar links.

KZ: a: ( )DOMINVS. MIHI. ADIVTOR( )
    b: DOMINVS MIHI ADIVT


Info:

Variant A1a (ZJ), particuliere collectie.
Variant B1b (ZJ), particuliere collectie.

De maille (een derde oord) werd geslagen met een gewicht van ca. 1,81 gram (135 uit een mark).



DOO.5: hertogelijke duit.^(GH.233)

VOORZIJDE: Borstbeeld van Philips II naar rechts zonder kroon.

TEKST: PHS. D:G. HIS. Z. REX. D. TORN. (of variant). Onder het borstbeeld staat het tot twee cijfers afgekorte jaartal, gesplitst door een toren. De tekst is voluit: Philippus Dei gratia Hispaniarum z rex Dominus Tornesis, dit betekent: Philips, bij Gods gratie koning van Spanje en heer van Doornik.

KEERZIJDE: Gekroond Bourgondisch wapenschild (1) met meerdere kwartieren.

TEKST: DOMINVS. MIHI. ADIVTOR. (of variant), dit betekent: de Heer is mijn helper.
 

Jaques de Surhon, mt: (toren).

      ZJ
     1585


Info:

Deze duiten werden geslagen met een gewicht van ca. 2,72 gram (90 uit een mark).



DOO.6: hertogelijk oord.^(GH.232)

VOORZIJDE: Gekroond borstbeeld van Philips II naar links.

TEKST: PHS. D.G. HIS. Z. REX. D. TORN. (of variant). Onder het borstbeeld staat het jaartal welke gesplitst is door een toren. De tekst is voluit: Philippus Dei gratia Hispaniarum z rex Dominus Tornesis, dit betekent: Philips, bij Gods gratie koning van Spanje en heer van Doornik.

KEERZIJDE: Gekroond Bourgondisch wapenschild (1) met meerdere kwartieren.

TEKST: DOMINVS. MIHI. ADIVTOR (of variant), dit betekent: de Heer is mijn helper.
 

Jaques de Surhon, mt: (toren).

Voorkomende voor- en keerzijde varianten:

VZ: A: .PHS.D:G.HISP.Z - REX.D.TORN  (cijfer)(toren)(cijfer)
    B: .PHS.D:G.HISP.Z - REX.D.TORN. (cijfer)(toren)(cijfer)

KZ: a: .DOMINVS.MIHI.ADIVTOR.


Info:

Variant Ba (1586), particuliere collectie.
Variant Aa (1588), particuliere collectie.
Variant Aa (1589), particuliere collectie.

Deze oorden werden geslagen met een gewicht van ca. 5,44 gram (45 uit een mark).

De munten van Albertus & Isabella (1598-1621)

Op zijn sterfbed had Philips II de Nederlanden aan zijn dochter Isabella geschonken die in het huwelijk zal treden met Albertus van Oostenrijk. Als hun huwelijk kinderloos zal blijven dan vervallen de Nederlanden na hun dood weer aan de Spaanse kroon. Isabella huwt te Ferrara (in Italië) met Albertus van Oostenrijk, en samen nemen zij de taak op zich om de Nederlanden te gaan besturen. Zij hopen ook het noorden voor zich te winnen maar de opstandige gewesten willen niets weten van een verzoening en dus gaat de oorlog ook onder Albertus & Isabella gewoon door.

Op de Doornikse koperen munten van Albertus en Isabella komen 3 verschillende wapenschilden voor:

Wapen 1:

1 = Oostenrijk (Zilveren faas).
2 = Bourgondië (3 schuine balken in blauw en goud).

Wapen 2:

1&2 als in wapen 1.
3 = Wapen van Brabant (Gouden leeuw).

Wapen 3:

1 = Hongarije (3 dwarsbalken).
2 = Bohemen (Leeuw).
3 = Castilië (Kasteel).
4 = Leon (Leeuw met gouden kroon).
5 = Sicilië (Bestaat uit de 4 rode palen van Aragon en de adelaar van Hohenstaufen).
6 = Portugal (5 blauwe schildjes in een rand van 7 gouden kasteeltjes).
7 = Oostenrijk (Zilveren faas).
8 = Bourgondië (3 schuine balken in blauw en goud).
9 = Valois (3 Lelies).
10 = Brabant (Gouden leeuw).
11 = Vlaanderen (Zwarte leeuw).
12 = Tirol (Rode adelaar).



DOO.7: denier.^{(GH.303 - AvK.32)}

VOORZIJDE: Gekroonde letters AE van Albertus & Elisabeth.

TEKST: ALBERTVS. ET. ELISABET. D.G (of variant). Dit is voluit: Albertus et Elisabeth Dei gratia en betekent: Albertus en Elisabeth, bij Gods gratie (de tekst gaat op de keerzijde verder).

KEERZIJDE: Gekroond wapenschild (1) met meerdere kwartieren, het wapenschild is gelegen op een schuin geplaatst stokkenkruis.

TEKST: ARCH. AVS. DVC. BVR. DOM. TOR Z (of variant), dit is voluit: archiduces Austria duces Burgundie Dominus Tornesis. Dit betekent: aartshertogen van Oostenrijk, hertogen van Bourgondië en heren van Doornik.
 

Antoine de la Rylle, mt: (toren).

    1607

Hughes du Fay, mt: (toren).

    1609
    1616
    1617


Voorkomende voor- en keerzijde varianten:

VZ: A: (toren) ALBERTVS. ET. ELISABET. D.G

KZ: a: ARCH. AVS. DVC. BVR. DOM. TOR Z
    b: ARCH. AVS. DVC. BVR. DOM. TOR Z


Info:

Een denier was een muntje met een waarde van een derde oord. Het voorschrift was 192 stuks uit een mark, dit geeft een gewicht van ca. 1,28 gram per stuk.

Geslagen aantallen:
Periode 5 augustus 1606 tot 13 mei 1608 ca. 34.992 stuks.
Periode 13 mei 1608 tot 28 september 1609 ca. 58.190 stuks.
Periode 16 oktober 1615 tot 22 augustus 1618 ca. 161.784 stuks.

DOO.8: gigot (duit).^{(GH.300 - AvK.26)}

VOORZIJDE: Gekroond wapenschild (2) met meerdere kwartieren.

TEKST: ALBERTVS. ET. ELISABET. D:G. (of variant). Dit is voluit: Albertus et Elisabeth Dei gratia en betekent: Albertus en Elisabeth, bij Gods gratie (de tekst gaat op de keerzijde verder).

KEERZIJDE: Schuin geplaatst stokkenkruis welke door een vuurijzer is heen gestoken. Aan het vuurijzer hangt de keten van de orde van het gulden vlies.

TEKST: ARCH. AVST. DVCES. BVRG. DOM. TOR (of variant). Dit is voluit: archiduces Austria duces Burgundie Dominus Tornesis en betekent: aartshertogen van Oostenrijk, hertogen van Bourgondië en heren van Doornik.
 

Hughes du Fay, mt: (toren).

    1610
    1611


Voorkomende voor- en keerzijde varianten:

VZ: A: ALBERTVS. ET. ELISABET. D:G.

KZ: a: ARCH. AVST. DVCES. BVRG. DOM. TOR (toren)
    b: ARCH. AVS. DVCE. BVR. DOM. TOR.


Info:

Voorschrift 128 stuks uit een mark, dit geeft een gewicht van ca. 1,92 gram per stuk.

Geslagen aantallen:
Periode 1 januari 1610 tot 15 maart 1612 ca. 246.784 stuks.



DOO.9: dubbele denier.^{(GH.299 - AvK.25)}

VOORZIJDE: Gekroonde letters AE van Albertus & Elisabeth.

TEKST: ALBERTVS. ET. ELISABET. D:G (of variant). Dit is voluit: Albertus et Elisabeth Dei gratia en betekent: Albertus en Elisabeth, bij Gods gratie (de tekst gaat op de keerzijde verder).

KEERZIJDE: Gekroond wapenschild (1) met meerdere kwartieren, het wapenschild is gelegen op een schuin geplaatst stokkenkruis.

TEKST: ARC. AVS. DVCES. BVR. DOM. TOR (of variant). Dit is voluit: archiduces Austria duces Burgundie et Brabant en betekent: aartshertogen van Oostenrijk, hertogen van Bourgondië en heren van Doornik.
 

Antoine de la Rylle, mt: (toren).

    1606
    1607
    1608

Hughes du Fay, mt: (toren).

    1609
    1615
    1616
    1617

Voorkomende voor- en keerzijde varianten:

VZ: A: (toren) ALBERTVS. ET. ELISABET. D:G
    B: (toren) ALBERTVS. ET. ELISABET. D.G 
    C: (toren) ALBERTVS ET ELISABET DG 
    D: ALBERTVS ET ELISABET DG
 

KZ: a: (toren) ARC. AVS. DVCES. BVR. DOM. TOR
    b: (toren) ARCH. AVST. DVC. BVRG. DOM. TOR.
    c: (toren) ARCH AVST DVC BVRG DOM TOR
    d: (toren) ARCH. AVS. DVCES. BVR. DOM. TOR
    e: ARCH. AVS. DVCES. BVR. DOM. TORNA. Z.
    f: ARCH. AVS. DVCES. BVRG. DOM.TORN.Z.
    g: ARCH. AVS. DVCES. BVRG. DOM. TORN Z
    h: ARCH. AVST. DVCE BVR DOM TOR
    i: ARCH. AVST. DVCES. BVR. DOM. TOR Z
    j: ARCH. AVST. DVCES. BVR. DOM. TORN. Z.
    k: (toren) ARCH. AVS. DVC. BVR. DOM. TOR
    l: ARC. AVST. DVCE. BVRG. DOM. TOR


Info:

Variant Ad (1608), particuliere collectie.

Een dubbele denier was een muntje met een waarde van twee derde oord. Het voorschrift was 96 stuks uit een mark, dit geeft een gewicht van ongeveer 2,56 gram per stuk.

Het jaartal 1609 was voor zover ik weet nog niet bekend. Het stuk kan bijna geen enkele denier zijn omdat het gewicht van dit exemplaar 2,28 gram bedraagt en het jaartal aan weerszijden van het wapenschild heeft i.p.v. aan weerszijden van het monogram AE.

Geslagen aantallen: periode 5 augustus 1606 tot 13 mei 1608 ca. 681.348 stuks.
Periode 13 mei 1608 tot 28 september 1609 ca. 672.864 stuks.
Periode 7 september 1614 tot 15 oktober 1615 ca. 19.056 stuks.
Periode 16 oktober 1615 tot 22 augustus 1618 ca. 976.392 stuks.

DOO.10: liard (oord).^{(GH.296 - AvK.20)}

VOORZIJDE: Gekroonde wapenschild (3) met meerdere kwartieren.

TEKST: ALBERTVS ELISABET DEI GRATIA (of variant). Dit betekent: Albertus en Elisabeth, bij Gods gratie (de tekst gaat op de keerzijde verder).

KEERZIJDE: Gekroond vuurijzer omgeven door 3 wapenschildjes.

TEKST: .ARCH. AVST. DVCES. BVRG. DOM. TOR. (of variant), dit is voluit: archiduces Austria duces Burgundie Dominus Tornesis en betekent: aartshertogen van Oostenrijk, hertogen van Bourgondië en heren van Doornik.
 

Hughes du Fay, mt: (toren).

    1610
    1611


Voorkomende voor- en keerzijde varianten:

VZ: A: ALBERTVS ELISABET DEI GRATI (toren)
    B: ALBERTVS ELISABET DEI GRATIA (toren)
    C: ALBERTVS. ET. ETELISABET. DEI: GR (toren)


KZ: a: ARCH. AVST. DVCES. BVRG. DOM. TOR


Info:

Variant Ca (1610), collectie A. Dhainaut.

Voorschrift 64 stuks uit een mark, dit geeft een gewicht van ca. 3,84 gram per stuk.

Geslagen aantallen:
Periode 1 januari 1610 tot 15 maart 1612 ca. 665.392 stuks.

De munten van Philips IV (1621-1665)

Omdat aartshertog Albertus in 1621 kinderloos komt te overlijden vervallen de zuidelijke Nederlanden weer aan de Spaanse kroon. Isabella bleef nog wel tot haar dood regentes. Op de munten verschijnt nu het portret en het wapen van de Spaanse koning Philips IV.

Op de Doornikse koperen munten van Philips IV verschijnen 2 types wapenschilden:
 

Wapen 1:

1 = Oostenrijk (Zilveren faas).
2 = Bourgondië (3 schuine balken in blauw en goud).
3 = Wapen van Brabant (Gouden leeuw).
 

Wapen 2:

1 = Castilië (Kasteel).
2 = Leon (Leeuw met gouden kroon).
3 = Aragon (4 rode palen).
4 = Sicilië (Bestaat uit de 4 rode palen van Aragon en de adelaar van Hohenstaufen).
5 = Portugal (5 blauwe schildjes in een rand van 7 gouden kasteeltjes).
6 = Oostenrijk (Zilveren faas).
7 = Bourgondië (3 schuine balken in blauw en goud).
8 = Valois (3 Lelies).
9 = Brabant (Gouden leeuw).
10 = Vlaanderen (Zwarte leeuw).
11 = Tirol (Rode adelaar).

DOO.11: gigot (duit).^{(GH.338 - AvK.74)}

VOORZIJDE: Schuin geplaatst stokkenkruis welke door een gekroond vuurijzer is heen gestoken. Aan het vuurijzer hangt de keten van de orde van het gulden vlies.

TEKST: PHIL. IIII. D.G. HISP. ET. INDIAR. REX (of variant). Dit is voluit: Philippus IIII Dei gratia Hispaniarum et Indiarum rex, en betekent: Philips IIII, bij Gods gratie koning van Spanje en de Indiën (de tekst gaat op de keerzijde verder).

KEERZIJDE: Gekroond wapenschild (1) met meerdere kwartieren.

TEKST: .ARCHID. AVS. DVX. BVR. D. TOR. c⋅ (of variant). Dit is voluit: archidux Austria dux Burgundie Dominus Tornesis en betekent: aartshertog van Oostenrijk, hertog van Bourgondië en heer van Doornik.
 

Jean Craceau, mt: (toren).

    1638
    1640

Antoine de la Derièrre, mt: (toren).

Voorkomende voor- en keerzijde varianten:

VZ: A: (toren) PHIL. IIII. D.G. HISP. ET. INDIAR. REX

KZ: a: .ARCHID. AVS. DVX. BVR. D. TOR. Z^c.


Info:

Voorschrift 128 stuks uit een mark, dit geeft een gewicht van ca. 1,92 gram per stuk.

Geslagen aantallen:
Periode 7 september 1637 tot 23 april 1643 ca. 20.800 stuks.
Periode 13 augustus 1645 tot 4 februari 1647 ca. 69.632 stuks.
Periode 5 februari 1647 tot 7 juli 1650 ca. 21.632 stuks.
Periode 2 juli 1650 tot ca. 26 augustus 1652 ca. 63.968 stuks.
Periode 27 augustus 1652 tot 23 mei 1654 ca. 64.992 stuks.
Periode 24 mei 1654 tot 21 augustus 1655 ca. 65.448 stuks.



DOO.12: liard (oord).^{(GH.336 - AvK.71)}

VOORZIJDE: Gekroond vuurijzer omgeven door 3 wapenschildjes. Links Oostenrijk, rechts Bourgondië en onder Brabant.

TEKST: .PHIL. IIII. D.G. HISP. ET INDIAR. REX. (of variant). Dit is voluit: Philippus IIII Dei gratia Hispaniarum et Indiarum rex, en betekent: Philips IIII, bij Gods gratie koning van Spanje en de Indiën (de tekst gaat op de keerzijde verder).

KEERZIJDE: Gekroonde wapenschild (2) met meerdere kwartieren.

TEKST: .ARCHID. AVS. DVX. BVRG. D. TOR. c. (of variant). Dit is voluit: archidux Austria dux Burgundie Dominus Tornesis, en betekent: aartshertog van Oostenrijk, hertog van Bourgondië en heer van Doornik.
 

Jean Craveau, mt: (toren).

    1639
    1643

Antoine de la Derièrre, mt: (toren).

Voorkomende voor- en keerzijde varianten:

VZ: A: (toren) PHIL. IIII. D.G. HISP. ET. INDIAR. REX

KZ: A: .ARCHID. AVS. DVX. BVR. D. TOR.Z^c.
    B: .ARCHID. AVS. DVX. BVR. D. TOR. Z^.c.


Info:

Voorschrift 64 stuks uit een mark, dit geeft een gewicht van ca. 3,84 gram per stuk.

Geslagen aantallen:
Periode 7 september 1637 tot 23 april 1643 ca. 307.608 stuks (samen met het borstbeeld type).
Periode 23 april 1643 tot 29 augustus 1645 ca. 1.133.568 stuks.
Periode 13 augustus 1645 tot 4 februari 1647 ca. 360.944 stuks.
Periode 5 februari 1647 tot 7 juli 1650 ca. 350.980 stuks.
Periode 2 juli 1650 tot ca. 26 augustus 1652 ca. 66.752 stuks.
Periode 27 augustus 1652 tot 23 mei 1654 ca. 93.200 stuks.
Periode 24 mei 1654 tot 21 augustus 1655 ca. 352.104 stuks.
Periode 10 september 1655 tot 12 juli 1657 ca.510.592 stuks.
Periode 26 juli 1657 tot 11 oktober 1658 ca. 509.688 stuks.
Periode 24 oktober 1658 tot 5 september 1663 ca. 272.352 stuks.

DOO.13: liard (oord).^{(GH.337 - AvK.73)}

VOORZIJDE: Borstbeeld van Philips IV zonder kroon naar rechts.

TEKST: .PHIL. IIII. D.G. HISP. ET. INDIAR. REX. (of variant). Dit is voluit: Philippus IIII Dei gratia Hispaniarum et Indiarum rex, en betekent: Philips IIII, bij Gods gratie koning van Spanje en de Indiën (de tekst gaat op de keerzijde verder).

KEERZIJDE: Gekroonde Spaans wapenschild (2) met een weerszijden het jaartal.

TEKST: .ARCHID. AVS. DVX. BVRG. D. TOR. Zc. (of variant). Dit is voluit: archidux Austria dux Burgundie Dominus Tornesis, en betekent: aartshertog van Oostenrijk, hertog van Bourgondië en heer van Doornik.
 

Jean Craveau, mt: (toren).

    1637
    1638
    1639
    1640
    1641

Voorkomende voor- en keerzijde varianten:

VZ: A: (toren) PHIL. IIII. D.G. HISP. ET. INDIAR. REX

KZ: A: .ARCH. AVS. DVX. BVRG. D. TORN. Z^c.
    B: .ARCHID. AVS. DVX. BVR. D. TOR. Z.^c.
    C: .ARCHID. AVS. DVX. BVR. D. TOR. Z^c.
    D: .ARCHID. AVS. DVX. BVR. D. TOR. Z^c


Info:

Voorschrift 64 stuks uit een mark, dit geeft een gewicht van ca. 3,84 gram per stuk.

Geslagen aantallen:
Periode 7 september 1637 tot 23 april 1643 ca. 307.608 stuks (samen met het wapentjes type).