Namen

In de Romeinse tijd was de omgeving van Namen het woongebied van de Aduatici. Later werd de stad Namen centrum van de Merovingische/Karolingische "pagus Lommensis" of "pagus Namucensis", de Lomme- of Namengouw. In de Merovingische en Karolingische tijd is er al op kleine schaal gemunt, en ook in de verdere middeleeuwen zijn er af en toe op kleine schaal munten geslagen. Namen (in het Frans Namur) werd in 1184 een markgraafschap en in 1264 verkocht aan Gwijde van Dampierre, graaf van Vlaanderen. Na jarenlang in bezit te zijn geweest van diverse Namense graven moest de laatste Dampierre (Jan III van Namen), in 1421 het graafschap wegens geldgebrek verkopen aan Philips de Goede. Hierdoor werd Namen een onderdeel van het Bourgondische rijk. Evenals de andere Bourgondische bezittingen kwam het graafschap achtereenvolgens onder verschillende buitenlandse vorsten. Het maakte deel uit van de Spaanse en Oostenrijkse Nederlanden en werd in de Franse tijd ingelijfd bij Frankrijk als het departement Sambre-Meuse. Namen werd in 1815 onderdeel van het verenigd koninkrijk der Nederlanden en in 1830 van de nieuwe Belgische staat.

Namen lag ingesloten tussen twee machtige vorstendommen namelijk Luik en Brabant. Omdat het kleine graafschap nogal eens door deze twee buren werd belaagd zijn er diverse burchten gebouwd op strategische plaatsen, de bekendste is de citadel van Namen. Tijdens de Spaanse successie oorlog (1700 tot 1713) was Namen (en Luxemburg) nog het enige gebied in de zuidelijke Nederlanden dat in handen was van de Spaanse koning Philips V. Hij stond dit resterende gebied in 1711 af aan zijn beschermer en landvoogd van de zuidelijke Nederlanden, Maximiliaan Emanuel van Beieren die er een munthuis opende en er o.a. koperen oorden heeft geslagen.

In 1713 werd in Utrecht de vrede getekend tussen de Spaanse koning Philips V en de Oostenrijkse troonpretendent Karel III (inmiddels Karel VI van Duitsland). De zuidelijke Nederlanden werden hierin aan Oostenrijk afgestaan waardoor Maximiliaan Emanuel ook Namen (en Luxemburg) af moest staan aan de Oostenrijkers.

Muntmeester Gillis De La Chambre is met hoge waarschijnlijkheid Gillis (Egidius) van Craywinckel, zoon van muntmeesteresse Barbara De La Chambre en Lievin van Craywinkel (goud en zilversmid te Antwerpen, mogelijk verbonden aan de munt). Barbara had bij het overlijden van haar man in of voor november 1638 de munt verder gevoerd in Luxemburg (1638-1644) samen met haar zoon Gillis¹. Het is niet duidelijk waarom Gilles zijn moedersnaam voerde te Namen. Gillis van Craywinckel was van 1647-1657 als assistent van zijn oom Gilles van Halbeecke raad en generaal van de munt (in België) die ontslagen werd en Gillis werd per 2 maart 1552 zelf Generaal van de Munt (België). Zijn vader, Lievin van Craywinckel, was muntmeester 1631-1638 te Luxemburg, maar reeds eerder muntmeester te Dole (Frankrijk) 1616-1623, en tijdelijk ook in Den Bosch 1619-1624 i.p.v. Cornelis van Leemputte². Een duidelijk verband met de wat eerdere Jacob Aerts Craywinckel, muntgezel onder muntmeester Hendrik Joosten van Dompselaar (1570-80) te Utrecht kan nog niet gelegd worden, evenmin als met Wernaert Craywinckel die te Culemborg en Gorinchem genoemd wordt rond 1580 zonder beroepsaanduiding³.

Een Henri van Soest wordt genoemd in relatie tot de Namense munt (1709-1714?). In een artikel van H. Dewit in de muntklapper (van het Europees genootschap) van april 1994 was deze particulier meester.
De munt te namen werd in 1714 gesloten.


Wapen

Het wapen van Namen is een klauwende zwarte leeuw naar links op een gouden veld, gebroken door een rode schuinbalk. Dit wapen is ingevoerd onder de Vlaamse graaf Gwijde van Dampierre (1278-1305) en is afgeleid van het Vlaamse wapen. Jan I, de zoon van Gwijde van Dampierre, voegde hier later nog een rode kroon op het hoofd van de leeuw aan toe. De leeuw welke is gebruikt op de koperen munten is de Vlaamse leeuw, dit klauwende leeuwtje komt tevens voor als muntteken op enkele munten van Namen. Ook komt een lelie voor als muntteken.


De munten van Philips II (1555-1598)

Op 25 oktober 1555 nam Philips II het gezag over van zijn vader, keizer Karel V. Op de koperen munten van Namen is een wapen gebruikt met hierin alleen de klimmende leeuw van Vlaanderen.


NAM.1: halve denier.^{(GH.268.13 - Vanhoudt 337)}

VOORZIJDE: Een stokkenkruis welke door een vuurijzer is heen gestoken.

TEKST: PHS. D.G REX. HISP. CO NA (of variant). Dit is voluit: Philippus Dei gratia rex Hispaniarum comes Namurum, en betekent: Philips, bij Gods gratie koning van Spanje en graaf van Namen.

KEERZIJDE: Gekroond wapenschildje met een klauwende leeuw naar links.

TEKST: DOMIN. MIHI. ADI. en jaartal (of variant). Dit is voluit: Dominus mihi adiutor, en betekent: de Heer is mijn helper.
 

Pierre Dolet.

        1579


Info:

Deze halve deniers (halve penning Artesisch) werden geslagen met een gewicht van ca. 1,36 gram (180 uit een mark).



NAM.2: denier.^{(GH.267.13 - Vanhoudt 336)}

VOORZIJDE: Een stokkenkruis welke door een vuurijzer is heen gestoken, links en rechts een ring in het veld.

TEKST: PHILIP. DEI. G. R. HISP. CO. NA (of variant). Dit is voluit: Philippus Dei gratia rex Hispaniarum comes Namurum, en betekent: Philips, bij Gods gratie koning van Spanje en graaf van Namen.

KEERZIJDE: Gekroond wapenschildje met een klauwende leeuw naar links.

TEKST: DOMIN. MIHI. ADIVTOR. en jaartal (of variant). Dit is voluit: Dominus mihi adiutor, en betekent: de Heer is mijn helper.
 

Pierre Dolet.

        1578
        1579


Info:

Deze deniers (penningen Artesisch) werden geslagen met een gewicht van ca. 2,72 gram (90 uit een mark).



NAM.3: dubbele denier.^{(GH.266.13 - Vanhoudt 335)}

VOORZIJDE: Een stokkenkruis welke door een vuurijzer is heen gestoken, in elk vlak van het kruis is een ring geplaatst.

TEKST: (Vuurijzer) PHILIP. D. G. REX. HISP. CO. NAM (of variant). Dit is voluit: Philippus Dei gratia rex Hispaniarum comes Namurum, en betekent: Philips, bij Gods gratie koning van Spanje en graaf van Namen.

KEERZIJDE: Gekroond wapenschildje met een klauwende leeuw naar links.

TEKST: DOMINVS. MIHI. ADIVTOR. en jaartal (of variant). Dit betekent: de Heer is mijn helper.
 

Pierre Dolet.

        1578
        1579


Voorkomende voor- en keerzijde varianten:

VZ: A: (Vuurijzer) PHILIP. D. G. REX. CO. NAM
    B: (Lelie) PHILP. DEI. GRA. R. HISP. CO. NAMV
    C: (Herkruist kruis) PHS. D. G. REX. CO. NAMVR
    D: (Herkruist kruis) PHS. DEI. GRA. HISP. CO. NA
    E: (Lelie) PHILIP. DEI. GR. HISP. CO. NAMVM

    1: Ringen in ieder vlak van het stokkenkruis.
    2: Twee ringen in het vlak links en rechts van het stokkenkruis.
 

KZ: a: (Lelie) DOMINVS. MIHI. ADIVTOR. 1579
    b: (Lelie) DOMINVS+ MIHI+ ADIVTOR+ 1579

Info:

Variant A1a (1579) particuliere collectie.
Variant B2b (1579) particuliere collectie.
Variant C2b (1579) particuliere collectie.
Variant D1a (1579) particuliere collectie.
Variant E2b (1579) particuliere collectie.

Deze dubbele deniers (dubbele penningen Artesisch) werden geslagen met een gewicht van ca. 5,44 gram (45 uit een mark).



De munten van Philips V

Na het kinderloos overlijden van de Spaanse koning Karel II op 1 november 1700, brak er onenigheid uit over de bezittingen van het Spaanse rijk en dus ook over de zuidelijke Nederlanden. Karel II had Philips van Anjou, 2e kleinzoon van Lodewijk XIV van Frankrijk, per testament zijn gehele rijk nagelaten. Philips van Anjou werd zo koning Philips V van Spanje. De republiek, Engeland en de Duitse keizer waren het met deze gang van zaken niet eens en dit ontaarde in de Spaanse successieoorlog die 10 jaar duurde omdat geen van alle partijen elkaar kon uitschakelen. Hij kreeg alleen steun van de Beierse keurvorst Maximiliaan-Emmanuel die onder Karel II in 1692 tot gouverneur-generaal van de zuidelijke Nederlanden was aangesteld. Zijn tegenstanders roepen in 1703 de Oostenrijkse aartshertog Karel uit tot Karel III van Spanje. Grote delen van de zuidelijke Nederlanden komen onder zijn gezag. Alleen Namen en Luxemburg blijven in handen van Philips V. In 1711 stond hij de zuidelijke Nederlanden af aan keurvorst Maximiliaan Emanuel. Tijdens de vrede van Utrecht in 1713 werd uiteindelijk overeengekomen dat Philips V koning van Spanje bleef en dat de Oostenrijkse pretendent Karel III (inmiddels keizer Karel VI van Duitsland) de soevereiniteit over de zuidelijke Nederlanden kreeg.

1=Castilië (kasteel) 6=Valois (3 lelies)
2=Leon (leeuw) 7=Bourgondië & Brabant (schuine balken & leeuw)
3=Aragon (4 rode palen) 8=Vlaanderen & Tirol (leeuw & adelaar)
4=Sicilië (Aragon & adelaar) 9=Frankrijk (3 lelies)
5=Oostenrijk (zilveren faas)

 

NAM.4: liard (oord).^{(Vanhoudt 771 )}

VOORZIJDE: Gekroond vuurijzer omgeven door drie wapenschildjes met hierin de wapens van Oostenrijk, Bourgondië en Brabant.

TEKST: (Leeuwtje) CAROL. II. D.G. HISP. ET. INDIARVM. REX (of variant). Dit is voluit: Carolus II Dei gratia Hispaniarum et Indiarum rex, en betekent: Karel II, bij Gods gratie koning van Spanje en de Indiën.

KEERZIJDE: Gekroond Spaans wapenschild met meerdere kwartieren, aan weerszijden van de kroon de cijfers van het jaartal.

TEKST: .ARCHID AVST. DVX. BVRG. BRAB Z (of variant). Dit is voluit: archidux Austria, dux Burgundie et Brabant, en betekent: aartshertog van Oostenrijk, hertog van Bourgondië en Brabant.
 

Mt: leeuwtje.

        1692 S
 

Voorkomende voor- en keerzijde varianten:

VZ: A: (Leeuwtje) CAROL. II. D.G. HISP. ET. INDIARVM. REX
 

KZ: a: .ARCHID AVST. DVX. BVRG. BRAB Z


Info:

Variant Aa (1692), particuliere collectie.

Voorschrift is mij niet bekend, geen oplage cijfers bekend.

Het is bijzonder dat deze liard op naam van Karel II geslagen is in Namen. Diverse auteurs hebben getracht hier een verklaring voor te geven. Zo is H. Dewitt van mening dat zij rond 1709/1710 onder Maximiliaan-Emmanuel van Beieren om de Brabantse muntverordeningen te omzeilen.⁴ R. Wientjes is echter van mening dat zij geslagen zijn toen de Fransen eind juni 1692 de citadel hadden veroverd en tot september 1695 in bezit hielden. Lodewijk XIV heeft toen mogelijk liards laten slaan op naam van Karel II omdat zijn kleinzoon, de latere Filips V, de beoogde opvolger was van Karel II.⁵ 

NAM.5: liard (oord).^{(GH.372.3a - AvK.140 - Vanhoudt 748)}

VOORZIJDE: Gekroond vuurijzer omgeven door drie wapenschildjes met hierin de wapens van Oostenrijk, Bourgondië en Brabant.

TEKST: PHIL. V. D.G. HISPANIAR. ET. INDIARVM. REX (of variant). Dit is voluit: Philippus V Dei gratia Hispaniarum et Indiarum rex, en betekent: Philips, bij Gods gratie koning van Spanje en de Indiën.

KEERZIJDE: Gekroond Spaans wapenschild met meerdere kwartieren, aan weerszijden van de kroon de cijfers van het jaartal.

TEKST: DVX. BVRGVND. BRABAN. . (of variant). Dit is voluit: dux Burgundie et Brabant, en betekent: hertog van Bourgondië en Brabant.
 

Gerard Raymond, mt: leeuwtje.

        1709 S
        1710 N
        1711/10 R²


Voorkomende voor- en keerzijde varianten:

VZ: A: (leeuwtje) PHIL. V. D.G. HISPANIAR. ET. INDIARUM. REX
    B: (leeuwtje) PHIL. V. D.G. HISPANIAR  ET  INDIARUM  REX
    C: (leeuwtje) PHIL. V. D:G. HISPANIAR. ET. INDIARUM. REX
    D: (leeuwtje) PHIL  V. D:G. HISPANIAR. ET. INDIARUM. REX
    E: (leeuwtje) PHIL. V. D:G. HISPANIAR. ET. INDIARUM  REX
    F: (leeuwtje) PHIL. V. D:G. HISP∩NI∩R. ET. INDI∩RUM. REX
 

KZ: a: DUX. BURGUND. BRABAN. Z.
    b: DUX. BURGUND. BRABAN. Z
    c: .DUX. BURGUND. BRABAN. Z
    d: .DUX. BURGUND. BRABAN Z
    e: DUX. BURGUND. BR∩B∩N Z
    f: .DUX. BURGUND BRABAN Z


Info:

Variant Aa (1709), particuliere collectie.
Variant Cf (1710), particuliere collectie.
Variant Ec (1710), particuliere collectie.
Variant Fc (1710), particuliere collectie.
Variant Cc (1711/10), particuliere collectie.

Voorschrift 64 stuks uit een mark, dit geeft een gewicht van ca. 3,84 gram per stuk. Geen oplage cijfers bekend.
De tekstvarianten F en e hebben de cijfers A zonder de horizontale dwarsbalk.



NAM.6: liard (oord).^{(GH.372.3b - AvK.141 - Vanhoudt 749)}

VOORZIJDE: Gekroond vuurijzer omgeven door drie wapenschildjes met hierin de wapens van Oostenrijk, Bourgondië en Brabant.

TEKST: PHIL. V. D.G. HISPAN. ET. INDIARVM. REX (of variant). Dit is voluit: Philippus V Dei gratia Hispaniarum et Indiarum rex, en betekent: Philips, bij Gods gratie koning van Spanje en de Indiën.

KEERZIJDE: Gekroond Spaans wapenschild met meerdere kwartieren, aan weerszijden van het wapenschild de cijfers van het jaartal (1710).

TEKST: DVX. BVRGVN. ET. BRABANT . (of variant). Dit is voluit: dux Burgundie et Brabant, en betekent: hertog van Bourgondië en Brabant.
 

Gerard Raymond, mt: leeuwtje.

        1710

Voorkomende voor- en keerzijde varianten:

VZ: A: (leeuwtje) PHIL. V. D.G. HISPAN. ET. INDIARUM. REX
    B: (leeuwtje) PHIL. V. D.G. HISPANIAR. ET. INDIARUM. REX
    C: (leeuwtje) PHIL. V. D.G. HISPANIAR. ET INDIARUM. REX
 

KZ: a: DUX. BURGUN. ET. BRABANT Z.
    b: DUX. BURGUND. ET. BRABAN Z
    c: DUX. BURGUND. ET. BRABANT. Z
    d: DUX. BURGUND. ET. BRABANT Z.
    e: DUX. BURGUND. ET. BRABANT Z

    I : Jaartal met Arabische 1
    II: Jaartal met Romeinse I


Info:

Variant AaI (1710), particuliere collectie.
Variant AeI (1710), particuliere collectie.
Variant BdI (1710), particuliere collectie.
Variant BdII (1710), particuliere collectie.

Voorschrift 64 stuks uit een mark, dit geeft een gewicht van ca. 3,84 gram per stuk. Geen oplage cijfers bekend.

Deze liard is bekend met een grote rechthoekige klop met daarin de sierlijke letters DW, zie hier een afbeelding. Deze klop staat in de catalogus van kloppen door van der Wis beschreven als G37 (onbekende klop) en gedateerd in of na 1581. Aangezien de klop hier is aangebracht op een liard uit 1710 kan dit worden gewijzigd naar in of na 1710.



NAM.7: liard (oord).^{(GH.372.3c - AvK.142 - Vanhoudt 749)}

VOORZIJDE: Gekroond vuurijzer omgeven door drie maal het wapenschildje van Brabant.

TEKST: PHIL. V. D.G. HISPAN. ET. INDIARVM. REX (of variant). Dit is voluit: Philippus V Dei gratia Hispaniarum et Indiarum rex, en betekent: Philips, bij Gods gratie koning van Spanje en de Indiën.

KEERZIJDE: Gekroond Spaans wapenschild met meerdere kwartieren, aan weerszijden van het wapenschild de cijfers van het jaartal (1710).

TEKST: DVX. BVRGVNDIAE. ET. BRABAN . (of variant). Dit is voluit: dux Burgundie et Brabant, en betekent: hertog van Bourgondië en Brabant.
 

Gerard Raymond, mt: leeuwtje.

        1710

Voorkomende voor- en keerzijde varianten:

VZ: A: (leeuwtje) PHIL. V. D.G. HISPAN. ET. INDIARVM. REX

KZ: a: DVX. BVRGVNDIAE. ET. BRABAN Z.
    b: DVX. BVRGVNDIAE, ET. BRABANT Z.
    c: DVX. BVRGVND. ET. BRABAN. Z.



Info:

Variant Aa (1710), particuliere collectie.
Variant Ac (1710), particuliere collectie.

Voorschrift 64 stuks uit een mark, dit geeft een gewicht van ca. 3,84 gram per stuk. Geen oplage cijfers bekend.



NAM.8: dubbele liard (dubbel oord).^{(GH.370.3 - AvK.135/136/137 - Vanhoudt 745/746)}

VOORZIJDE: Borstbeeld van Philips V naar rechts met krulpruik, onder het borstbeeld wel of geen leeuwtje.

TEKST: PHIL. V. D. G. HISPAI. - ET INDIAR. REX (of variant). Dit is voluit: Philippus V Dei gratia Hispaniarum et Indiarum rex, en betekent: Philips, bij Gods gratie koning van Spanje en de Indiën.

KEERZIJDE: Gekroond Spaans wapenschild met meerdere kwartieren, aan weerszijden van het wapen wel of geen waarde aanduiding 2 en L (2 liards). Aan weerszijden van de kroon de cijfers van het jaartal.

TEKST: DVX. BVRGVND. BRABAN. . (of variant). Dit is voluit: dux Burgundie et Brabant, en betekent: hertog van Bourgondië en Brabant.
 

Gerard Raymond, mt: leeuwtje.

        1709

Voorkomende voor- en keerzijde varianten:

VZ: A: PHIL. V. D.G. HISPAI. - ET INDIAR. REX
    B: PHIL. V. D.G. HISPANIAR. ET. INDIA. REX
    C: PHIL. V. D.G. HISPANIAR. ET. INDIAR. REX
    D: PHIL. V. D.G. HISPANIAR. ET. INDIA REX

    1: Muntteken leeuwtje onder het borstbeeld.
    2: Geen muntteken leeuwtje onder het borstbeeld.

KZ: a: DVX BVRGVND BRABAN Z
    b: DVX. BVRGVND. BRABAN. Z.

    I : Waarde aanduiding 2 L aan weerszijden van het wapen.
    II: Geen waarde aanduiding 2 L aan weerszijden van het wapen.


Info:

Variant A2aI (1709), particuliere collectie.
Variant B1aI (1709), particuliere collectie.
Variant C1bI (1709), particuliere collectie.

Voorschrift 32 stuks uit een mark, dit geeft een gewicht van ca. 7,69 gram per stuk. Geen oplage cijfers bekend.



NAM.9: dubbele liard (dubbel oord).^{(GH.371.3 - Vanhoudt 747)}

VOORZIJDE: Gekroond vuurijzer omgeven door drie wapenschildjes met hierin de wapens van Oostenrijk, Bourgondië en Brabant.

TEKST: PHIL. V. D. G. HISPANIAR. ET. INDIAR. REX (of variant). Dit is voluit: Philippus V Dei gratia Hispaniarum et Indiarum rex, en betekent: Philips, bij Gods gratie koning van Spanje en de Indiën.

KEERZIJDE: Gekroond Spaans wapenschild met meerdere kwartieren, aan weerszijden van het wapen wel of geen waarde aanduiding 2 en L (2 liards). Aan weerszijden van de kroon staan de cijfers van het jaartal.

TEKST: .DVX. BVRGVND. BRABAN. . (of variant). Dit is voluit: dux Burgundie et Brabant, en betekent: hertog van Bourgondië en Brabant.
 

Gerard Raymond, mt: leeuwtje.

        1709


Voorkomende voor- en keerzijde varianten:

VZ: A: (leeuwtje) PHIL. V. D.G. HISPANIAR. ET. INDIAR. REX
    B: (leeuwtje) PHIL. V. D.G. HISPANIAR. ET. INDIARVM. REX

KZ: a: .DVX. BVRGVND. BRABAN. Z.
    b: DVX. BVRGVND. BRABAN. Z

    I : Waarde aanduiding 2 L aan weerszijden van het wapen.
    II: Geen waarde aanduiding 2 L aan weerszijden van het wapen.


Info:

Variant AbI (1709), particuliere collectie.

Voorschrift 32 stuks uit een mark, dit geeft een gewicht van ca. 7,69 gram per stuk. Geen oplage cijfers bekend.

Recent is een overslag aangemeld waarbij het lijkt of de onderliggende munt een dubbele liard is geweest van het voorgaande type (NAM.8).



De munten van Maximiliaan-Emanuel van Beieren (1711-1714)

Maximiliaan Emanuel van Beieren was van 1679-1726 keurvorst van Beieren en van 1692-1711 tevens landvoogd van de zuidelijke Nederlanden. Tijdens de Spaanse successie oorlog koos hij de Spaans/Franse zijde van de in 1700 tot koning gekroonde Philips V. Hierdoor raakte hij in botsing met de Oostenrijkse troonpretendent Karel III en verloor hij zijn keurvorstendom aan Oostenrijk. Philips V raakte tijdens de oorlog met de Oostenrijkers veel gebied in de zuidelijke Nederlanden kwijt en stond het resterende deel in 1711 af aan Maximiliaan Emanuel. Deze werd zo soeverein vorst over de nog overgebleven gebieden (Luxemburg en Namen). Na de vrede van Utrecht in 1713 stond hij deze gebieden in 1714 weer af aan de Oostenrijkers (verdragen van Rastadt en Baden) waarna hij op zijn beurt zijn keurvorstendom weer terug kreeg.

1=Brabant (leeuw). 6 =Beieren?
2=Vlaanderen (leeuw). 7 =Beieren?
3=Luxemburg (leeuw). 8 =?
4=Namen (leeuw). 9 =Beieren?
5=? (leeuw). 10=Roomse rijk?


NAM.10: liard (oord).^{(AvK.178 - Vanhoudt 792)}

VOORZIJDE: Gekroond vuurijzer omgeven door drie wapenschildjes met daarin de wapens van Beieren (links), Brabant (rechts) en Luxemburg (onder).

TEKST: MAX. EMANVEL. D. G. S. R. I. A. R. EL. ET VIC. (of variant). Dit is voluit: Maximiliaan Emanuel Dei gratia sacri Romani imperii Archidapifer electus et vicarius, en betekent: Maximiliaan Emanuel, grootmeester aan het hof van het heilige Roomse rijk, zowel elect als vicarius (de tekst gaat op de keerzijde verder).

KEERZIJDE: Gekroond Spaans wapenschild met meerdere kwartieren, aan weerszijden van het wapen de cijfers van het jaartal (1712).

TEKST: V. B. B. L. L. ET G. DVX. COM. P. R. F. H. & N (of variant). Dit is voluit: Utriusque Bavariae, Brabantiae, Limburgi, Luxemburgi, et Gelriae dux, Comes Palatinatus Rheni, Flandriae, Hanoniae et Namurei, en betekent: hertog van Beieren,  Brabant, Limburg, Luxemburg en Gelderland, Graaf van Rijn Palts, Vlaanderen, Henegouwen en Namen.
 

François Blommaerts, mt: leeuwtje.

        1712

Voorkomende voor- en keerzijde varianten:

VZ: A: (leeuwtje) MAX. EMANVEL. D. G. S. R. I. A. R. EL. ET VIC.
    B: (leeuwtje) MAX. EMANVEL. D. G. S. R. I. AR. EL. ET VIC

KZ: a: V. B. B. L. L. ET G. DVX. COM. P. R. F. H. & N
    b: V. B. B. L. L. ET G. DVX. COM. P R. F. H. & N


Info:

Variant B? (1712), particuliere collectie.

Voorschrift 64 stuks uit een mark, dit geeft een gewicht van ca. 3,84 gram per stuk. Geen oplage cijfers bekend.



NAM.11: liard (oord).^{(AvK.179 - Vanhoudt 787)}

VOORZIJDE: Gekroond vuurijzer omgeven door drie identieke wapenschildjes met het wapen van Brabant (leeuw).

TEKST: MAX. EMANVEL D. G. S. R. I. ARC. EL. ET VIC (of variant). Dit is voluit: Maximiliaan Emanuel Dei gratia sacri Romani imperii Archidapifer electus et vicarius, en betekent: Maximiliaan Emanuel, grootmeester aan het hof van het heilige Roomse rijk, zowel elect als vicarius (de tekst gaat op de keerzijde verder).

KEERZIJDE: Gekroond Spaans wapenschild met meerdere kwartieren, aan weerszijden van het wapen de cijfers van het jaartal (1712).

TEKST: V. B. B. L. L. ET G. DVX CO. P. R. F. H. N. &. (of variant). Dit is voluit: Utriusque Bavariae, Brabantiae, Limburgi, Luxemburgi, et Gelriae dux, Comes Palatinatus Rheni, Flandriae, Hanoniae et Namurei, en betekent: hertog van Beieren,  Brabant, Limburg, Luxemburg en Gelderland, Graaf van Rijn Palts, Vlaanderen, Henegouwen en Namen.
 

François Blommaerts, mt: leeuwtje.

        1712

Voorkomende voor- en keerzijde varianten:

VZ: A: (leeuwtje) MAX. EMANUEL D.G. S. R. I. ARC. EL. ET VIC
    B: (leeuwtje) MAX. EMANUEL D.G. S. R. I. ARC. EL. ET. VIC
    C: (leeuwtje) MAX. EMANUEL D.G. S. R. I. ARC. EL. ET VICA.
    D: (leeuwtje) MAX. EMANUEL D.G. S. R. I. ARCH. EL. ET VIC.
    E: (leeuwtje) MAX. EMANUEL D.G. S. R. I. AR. EL. ET VIC

KZ: a: U. B. B. L. L. ET G. DUX CO. P. R. F. H. N. &.
    b: U. B. B. L. L. ET G. DUX COM. P. R. F. H. N. &.
    c: U. B. B. L. L. ET G. DUX COM. P. R. F. H. N. &.
    d: U. B. B. L. L. ET G. DUX. COM. P. R. F. H. N. &


Info:

Variant Ad (1712), (zie afbeelding) particuliere collectie.
Variant Dc (1712), particuliere collectie.
Variant Ed (1712), particuliere collectie.

Voorschrift 64 stuks uit een mark, dit geeft een gewicht van ca. 3,84 gram per stuk. Geen oplage cijfers bekend.



NAM.12: liard (oord).^{(AvK.180 - Vanhoudt 789)}

VOORZIJDE: Gekroond vuurijzer omgeven door drie identieke wapenschildjes met het wapen van Brabant (leeuw).

TEKST: MAX. EMANUEL D. G. S. R. I. ARC. EL. ET VIC (of variant). Dit is voluit: Maximiliaan Emanuel Dei gratia sacri Romani imperii Archidapifer electus et vicarius, en betekent: Maximiliaan Emanuel, grootmeester aan het hof van het heilige Roomse rijk, zowel elect als vicarius (de tekst gaat op de keerzijde verder).

KEERZIJDE: Gekroond Spaans wapenschild met meerdere kwartieren, onder het wapen geen tekst maar het jaartal 1712.

TEKST: U. B. B. L. L. ET G. DUX COM. P. R. F. H. N. &c. (of variant). Dit is voluit: Utriusque Bavariae, Brabantiae, Limburgi, Luxemburgi, et Gelriae dux, Comes Palatinatus Rheni, Flandriae, Hanoniae et Namurei, en betekent: hertog van Beieren,  Brabant, Limburg, Luxemburg en Gelderland, Graaf van Rijn Palts, Vlaanderen, Henegouwen en Namen.
 

François Blommaerts, mt: leeuwtje.

        1712


Voorkomende voor- en keerzijde varianten:

VZ: A: (leeuwtje) MAX. EMANUEL D.G. S. R. I. ARC. EL. ET VIC.

KZ: a: U. B. B. L. L. ET G. DUX COM. P. R. F. H. N. &c.


Info:

Voorschrift 64 stuks uit een mark, dit geeft een gewicht van ca. 3,84 gram per stuk. Geen oplage cijfers bekend.

Variant AaII (1712), particuliere collectie.

 

NAM.12A: liard (oord).^{(Vanhoudt 787)}

VOORZIJDE: Gekroond vuurijzer omgeven door drie identieke wapenschildjes met het wapen van Brabant (leeuw).

TEKST: MAX. EMANVEL D. G. S. R. I. ARC. EL. ET VIC (of variant). Dit is voluit: Maximiliaan Emanuel Dei gratia sacri Romani imperii Archidapifer electus et vicarius, en betekent: Maximiliaan Emanuel, grootmeester aan het hof van het heilige Roomse rijk, zowel elect als vicarius (de tekst gaat op de keerzijde verder).

KEERZIJDE: Gekroond Spaans wapenschild met meerdere kwartieren, het wapen doorbreekt de tekst aan de onderzijde, aan weerszijden van het wapen het jaartal.

TEKST: V. B. B. L. L. ET G. DVX COM. P. R. F. H. N. &. (of variant). Dit is voluit: Utriusque Bavariae, Brabantiae, Limburgi, Luxemburgi, et Gelriae dux, Comes Palatinatus Rheni, Flandriae, Hanoniae et Namurei, en betekent: hertog van Beieren,  Brabant, Limburg, Luxemburg en Gelderland, Graaf van Rijn Palts, Vlaanderen, Henegouwen en Namen.
 

François Blommaerts, mt: leeuwtje.

        1712


Voorkomende voor- en keerzijde varianten:

VZ: A: (leeuwtje) MAX. EMANVEL D.G. S. R. I. AR. EL. ET VIC

KZ: a: V. B. B. L. L. ET G. DVX COM P. R. F. H. N. &.


Info:

Variant Aa (1712), particuliere collectie.

Voorschrift 64 stuks uit een mark, dit geeft een gewicht van ca. 3,84 gram per stuk. Geen oplage cijfers bekend.

NAM.12B: liard (oord).^{(Vanhoudt 793)}

VOORZIJDE: Gekroond vuurijzer omgeven door drie wapenschildjes met het wapen van Namen, Luxemburg en Franchimont.

TEKST: (Leeuwtje) MAX. EMANUEL D. G. S. R. I. RA. EL. ET VIC. (of variant). Dit is voluit: Maximiliaan Emanuel Dei gratia sacri Romani imperii Archidapifer electus et vicarius, en betekent: Maximiliaan Emanuel, grootmeester aan het hof van het heilige Roomse rijk, zowel elect als vicarius (de tekst gaat op de keerzijde verder).

KEERZIJDE: Gekroond Spaans wapenschild met meerdere kwartieren, het wapen doorbreekt de tekst aan de onderzijde, aan weerszijden van het wapen het jaartal.

TEKST: U. B. B. L. L. ET G. DUX. COM. P. R. F. H. N. &. (of variant). Dit is voluit: Utriusque Bavariae, Brabantiae, Limburgi, Luxemburgi, et Gelriae dux, Comes Palatinatus Rheni, Flandriae, Hanoniae et Namurei, en betekent: hertog van Beieren,  Brabant, Limburg, Luxemburg en Gelderland, Graaf van Rijn Palts, Vlaanderen, Henegouwen en Namen.
 

François Blommaerts, mt: leeuwtje.

        1712


Voorkomende voor- en keerzijde varianten:

VZ: A: (leeuwtje) MAX. EMANUEL D.G. S. R. I. RA. EL. ET VIC.

KZ: a: U. B. B. L. L. ET G. DUX. COM P. R. F. H. N. &.


Info:

Variant Aa (1712), particuliere collectie.

Voorschrift 64 stuks uit een mark, dit geeft een gewicht van ca. 3,84 gram per stuk. Geen oplage cijfers bekend.

NAM.12C: liard (oord).^{(Vanhoudt 788)}

VOORZIJDE: Gekroond vuurijzer omgeven door drie identieke wapenschildjes met het wapen van Brabant (leeuw).

TEKST: (Leeuwtje) MAX. EMANUEL D. G. S. R. I. RA. EL. ET. VIC. (of variant). Dit is voluit: Maximiliaan Emanuel Dei gratia sacri Romani imperii Archidapifer electus et vicarius, en betekent: Maximiliaan Emanuel, grootmeester aan het hof van het heilige Roomse rijk, zowel elect als vicarius (de tekst gaat op de keerzijde verder).

KEERZIJDE: Gekroond Spaans wapenschild met meerdere kwartieren, het wapen doorbreekt de tekst aan de onderzijdeniet, boven de kroon aan weerszijden van het kruis het jaartal.

TEKST: U. B. B. L. L. ET G. DUX. COM. P. R. F. H. N. &. (of variant). Dit is voluit: Utriusque Bavariae, Brabantiae, Limburgi, Luxemburgi, et Gelriae dux, Comes Palatinatus Rheni, Flandriae, Hanoniae et Namurei, en betekent: hertog van Beieren,  Brabant, Limburg, Luxemburg en Gelderland, Graaf van Rijn Palts, Vlaanderen, Henegouwen en Namen.
 

François Blommaerts, mt: leeuwtje.

        1712


Voorkomende voor- en keerzijde varianten:

VZ: A: (leeuwtje) MAX. EMANUEL D.G(. S. R. I. RA. )EL. ET. VIC.

KZ: a: U. B. B. L. L. ET G. DUX. C(OM P. R. F. H. N. &.)


Info:

Variant Aa (1712), particuliere collectie.

Voorschrift 64 stuks uit een mark, dit geeft een gewicht van ca. 3,84 gram per stuk. Geen oplage cijfers bekend.

NAM.13: liard (oord).^{(AvK.181 - Vanhoudt 790/791)}

VOORZIJDE: Borstbeeld van Maximiliaan Emanuel naar links met krulpruik, onder het borstbeeld het muntteken leeuwtje.

TEKST: MAX. EMA. D. G. - S. ROM. IMP. ELE (of variant). Dit is voluit: Maximiliaan Emanuel Dei gratia sacra Romanorum imperi electus, en betekent: Maximiliaan Emanuel, bij Gods gratie verkozen in het heilige Roomse rijk (de tekst gaat op de keerzijde verder).

KEERZIJDE: Gekroond monogram van de ineengestrengelde letters M en E, aan weerszijden van de kroon de cijfers van het jaartal.

TEKST: DVX. BAVARI. BRABANT C. FLAND. c. (of variant). Dit is voluit: dux Bavaria et Brabant et comes Flandrie, en betekent: hertog van Beieren en Brabant en graaf van Vlaanderen.
 

François Blommaerts, mt: leeuwtje.

        1712
        1713


Voorkomende voor- en keerzijde varianten:

VZ: A: MAX. EMA. D.G. - S. ROM. IMP. ELE
    B: MAX. EMA. D.G. S. - ROM. IMP. ELEC.
    C: MAX. EMAN. D.G - S. ROM. IMP. EL.
    D: MAX. EMAN. D.G. - S. ROM. IMP. EL.
    E: MAX. EMAN: D.G. - S. ROM. IMP. EL.
    F: MAX. EMAN. DG. - S. ROM. IMP. ELE.
    G: MAX. EMAN: D.G. - S. ROM: IMP. ELEC.
    H: MAX. EMAN. D.G. - S. ROM. IMP. ELECT.
    I: MAX. EMAN. D - G. U. B. S. P. B. L. L. &. G. D.
    J: MAX. EMAN. D.G. - U. B. S. P. B. L. L. & G. D.
    K: MAX. EMAN. DG - U. B. S. P. B. L. L. & G. DVX
    L: MAX. EMAN: D.G. - U. B. S. P. B. L. L &. G: DVX
    M: MAX. EMANUEL. D.G. - U. B. S. P. B. L L. & G D
    N: MAX. EMANU. D.G. - (U B S P B L L &) G. D
    O: MAX. EMAN: D. G. - U. B. S. P. B. L. L. &. G. D.


KZ: a: COM. P. R. S. R. I. ARC. &. ELE. L L. COM. F. H. N. &^c
    b: COM. P. R. S. R. I. ARC. &. ELE. L. L. COM. F. H. &. N.
    c: COM. P. R. S. R. I. ARC. &. ELE. L. L. COM. F. H. &. N:
    d: COM. P. R. S. R. I. ARC. &. ELE. L. L. COM. F. H. &. N^c.
    e: COM. P. R. S. R. I. ARC. &. ELE. L L. COM. F. H. &. N. &.
    f: COM. P. R. S. R. I. ARC. & ELE. L. L. COM. F. H. & NA.
    g: COM. P. R. S. R. I. ARC. &. ELE. L. L. COM. F. H. &. NA.
    h: COM. P. R. S. R. I. ARC. &. ELE. L. L. COM. F. H. &. NA^c.
    i: DVX BAVAR. BRABANT. C. FLAND^R.
    j: DVX BAVAR. BRABANT. C. FLAND. Z.
    k: DVX. BAVARI. BRABAN. C. FLAN. Z.
    l: DVX. BAVARI. BRABANT. C. FLAND Z
    m: DVX. BAVARI. BRABANT C. FLAND Z.
    n: DVX. BAVARI. BRABANT C. FLAND. Z
    o: DVX. BAVARI. BRABANT C. FLAND. Z^c
    p: DVX. BAVARI. BRABANT C. FLAND. Z^c.
    q: COM. P. R. S. R. I. ARC. &. ELE. L. L. CO. F. H. (& N)



Info:

Variant Jh (1713), (zie afbeelding) particuliere collectie.
Variant Jq (1713), particuliere collectie.
Variant Nd (1713), particuliere collectie.
Variant Ob (1713), particuliere collectie.

Voorschrift 64 stuks uit een mark, dit geeft een gewicht van ca. 3,84 gram per stuk. Geen oplage cijfers bekend. Veel van deze munten zijn net als bij Antwerpen en Brugge overslagen op oorden van Karel II, zie hier een voorbeeld. Te Namen kun je op een schroefpers zelf een munt slaan in lood voorzien van een certificaat, zie hier een voorbeeld.


Noten:

1: Zie: Fonds Ancien, Archiv.Nat. Luxembourg, A-LVII-3-67 : " van Craiwinckel veuve, née Barbara de la Chambre, maîtresse particulière de
   la monnaie de Luxembourg - 24 novembre 1638", en : muntslag Luxembourg 22 dec 1638 kostprijs 3000 gln, waarvoor borgstelling. Not. P. Liebens,
   N 3053 f 322. archief Antwerpen. Informatie met dank aan de heer Pieter J. Cramwinckel, amateur genealoog.

2: Zie ook: Leonard Ferrer, Bibliograpic dictionary of medallist, mintmasters, etc; London Spink & Son Ltd. In de Index Bbibliographicus Notorum Hominum
  (auteurs Jean Pierre Lobies en Denise Masson-Steinbart), Biblio Verlag, Osnabrück, 1988, staat: " fl[ämish] 1638-1644, münzmeister Luxemburg".
  Informatie met dank aan de heer Pieter J. Cramwinckel, amateur genealoog.

3: Informatie met dank aan de heer Pieter J. Cramwinckel, amateur genealoog.

4: H. Dewitt, Oord van Philips V (1700-1712) geslagen te Namen. De Muntklapper 2, april 1994, Europees Genootschap voor Munt en Penningkunde.

5: Zie Ronald Wientjes, Oord van Karel II geslagen te Namen. De Beeldenaar 32e jaargang nummer 1, januari/fenruari 2008 p.43-45.