Stavelot

 In 648 kreeg ene Remaclus, abt van het klooster te Solignac in Aquitanië, van koning Sigebert III van Austrasië een stuk bos in de Ardennen om van daar uit het Christelijk geloof te gaan verbreiden in dit deel van het rijk. Hij stichtte er de dubbel-abdij van Stavelot-Malmedy. Stavelot (Stablo) is nu een stad gelegen aan de Amblève in de provincie Luik, arrondissement Verviers in België. Stavelot werd opgericht als kerkelijk prinsdom dat behoorde tot het Heilige Romeinse Rijk, aan het hoofd van het prinsdom stond de Prins-Abt. Gedurende meer dan 1000 jaar genoot het prinsdom staatssoevereiniteit tot de Franse Revolutie hier in 1794 een einde aan maakte. Door het Congres van Wenen in 1815 werd Stavelot aangesloten bij de Nederlanden, en later bij het Koninkrijk België, terwijl Malmedy bij Pruisen kwam. Honderd jaar later werden Malmedy en de omliggende streken door het Verdrag van Versailles in 1919 terug gegeven aan België.

Na de dood van prins-abt Christoph van Manderscheid (1546-1576) kwam het prinsdom aan Luik. De prins-bisschoppen van Luik werden zo ook prins-abt van Stavelot. De prins-bisschoppen Ernst van Beieren (1581-1612) en zijn neef Ferdinand van Beieren (1612-1650) hebben in hun functie van prins-abt van Stavelot munten geslagen te Stavelot en Louveigne (in het graafschap Logne). Onder de regering van Ernst van Beieren roofden in 1587 Staatse troepen onder leiding van Martin Schenck de abdij van Malmedy leeg. Na de dood van Ferdinand van Beieren bevond het land van Stavelot zich in een geruïneerde staat door alle troepenbewegingen en gebeurtenissen tijdens de 30-jarige oorlog.

Op de probationstag van 13 mei 1585 ijvert afgevaardigde Godefroid Taxis, kanselier van Stavelot, om de munt te heropenen. De oude muntmeester werd toen weer aangenomen. Geslagen zijn toen alleen brules van 12 sols (demi aidants) waarvan er 88 uit een Keuls mark kwamen. Tussen 1612 en 1614 stuurde Ferdinand van Beieren zijn muntmeesters van Stavelot en Luik naar de Westfaalse kreis om goedkeuring te krijgen voor de instructies voor zijn muntslag. Op 23 mei 1614 stopt de muntslag want muntmeester Herman Libert wordt van muntmeester te Stavelot wisselaar te Luik. In 1643 werd een munthuis geopend te Louveigne in het graafschap Logne, thans gemeente Sprimont in de provincie Luik. Op 22 april 1648 werd dit munthuis verplaatst naar Stavelot en autoriseerde het kapittel van Luik muntmeester Francois Schelberg om koperen munten te slaan te Stavelot.

Muntmeesters: VAN  -  TOT:
Herman Bex
Jean Berghmans
Jacob van Nederhoven (broer of neef van Mattheus van Nederhoven)
Gothard Mattheysen
Frans Schelbergh		 1567 - 1571
1571 -  ??
1584
1585 - 1586
1648

Wapens

Stavelot: op zilver een wolf die twee manden met peren op zijn rug draagt. In zijn poot houd hij een staf met kruis. De grond onder de wolf is groen met op de achtergrond een boom, ook in groen.

Malmedy: een groene draak op een gouden achtergrond.

Graafschap Logne: portret van Medusa (naturel) op een blauwe achtergrond.

 

STA.1: Gigot (koper)(de Chestret 12/13 - Neumann 13880-87 )

VOORZIJDE : Wapen van Christoph van Manderscheid met 4 kwartieren en hartschild.

TEKST: * CHRIS * C * A * MAN * D * G * AB * STAB * ET * P (of variant). Dit is voluit: Christoph comes ad Manderscheid dei gratia abba Stabulensis et Prumensis. Dit betekent: Cristoph graaf van Manderscheid, bij Gods gratie abt van Stavelot en Prüm.

KEERZIJDE: Kruisvorm met cirkelvormig hart en centrale punt, het kruis doorbreekt de tekst.

TEKST: ADI / VVA / MED / EVS (of variant), adiuva me Deus en betekent: God helpt mij (uit psalm 69 vers 6).
 

Muntmeester: Herman Bex of Jean Berghmans

    1571

Muntmeester: Jean Berghmans

    1572
    1573
    1574


Voorkomende voor- en keerzijde varianten:

VZ: A: * CHRIS * C * A * MAN * D * ABB * STAB * PR


KZ: a: ADIV / VA / ME / DEVS


Info:

Variant Aa (1571), particuliere collectie.

Geslagen onder Christoph van Manderscheid toen deze abt van Stavelot was (1546-1576). In het jaaroverzicht 1988 van geveilde munten met hun opbrengst prijzen wordt deze munt een gigot genoemd. Het hier op de site afgebeelde exemplaar weegt 2,4 gram.
STA.2: Brulé van 12 sols (koper)(de Chestret 16 - Neumann 13890-93 )

VOORZIJDE : Borstbeeld van prins-bisschop Ernst van Beieren naar rechts.

TEKST: (Wolf) .ERNEST. AD. STABV. CO. LONG. (of variant). Dit is voluit: Ernestus administrator Stabulensis comes Longianus, en betekent: Ernst, administrator van Stavelot, graaf van Logne.

KEERZIJDE: Een gekroond wapenschild met meerdere kwartieren, de waarde XII (sols) onder of naast het wapenschild.

TEKST: .ADIATVR. ALTERA. PARS. 85. (of variant). Deze tekst betekent: moge de andere partij ook gehoord worden.
 

Muntmeester: Gothard Mattheysen

    1585
    1586


Info:



STA.3: Liard (koper)(de Chestret 20 - Neumann 13894-96)

 VOORZIJDE : Een gekroond wapenschild met meerdere kwartieren, het hartschild is het wapen van Stavelot (wolf).

TEKST: FERDI. D.G. ELEC. COL. PRI. STA (of variant). Dit is voluit: Ferdinandus dei gratia electus Colonia prior Stabulensis, en betekent: Ferdinand, bij Gods gratie gekozen bisschop van Keulen, abt van Stavelot.

KEERZIJDE: Grote letters F B (van Ferdinandus Bavaria) onder een bisschopshoed. Tussen de letters in is een medusa hoofd afgebeeld van het graafschap Logne.

TEKST: EPISCO. LEO. MAR. FRANC. COM. LONG (of variant). Dit is voluit: episcopus Leodiensis, Marchionis Franchimontis, comes Longianus, en betekent: bisschop van Luik, Markies van Franchimont, graaf van Logne.
 
 

Muntmeester: Frans Schelbergh?

    ZJ

Info:


 

STA.3A: Liard (koper)( )

VOORZIJDE : Een gekroond wapenschild met meerdere kwartieren, het hartschild is het wapen van Stavelot (wolf).

TEKST: FER(    ). CO. P. ST (of variant). Dit is voluit: Ferdinandus (dei gratia electus) Colonia prior Stabulensis, en betekent: Ferdinand, bij Gods gratie gekozen bisschop van Keulen, abt van Stavelot.

KEERZIJDE: Grote letters F B (van Ferdinandus Bavaria) onder een bisschopshoed. Tussen de letters een Medusahoofd waarboven een kruisvormige figuur.

TEKST: EPIS. LEO. MAR. FRAN. CO. LO( ) (of variant). Dit is voluit: episcopus Leodiensis, Marchionis Franchimontis, comes Longianus, en betekent: bisschop van Luik, Markies van Franchimont, graaf van Logne.
 
 

Muntmeester: Frans Schelbergh?

    ZJ

Info:

Het enige verschil met het voorgaande type is een kruisfiguur boven het Medusahoofd tussen de letters FB. Dat het hier ook een Medusahoofd betreft is beter te zien op DIT exemplaar.


 

STA.4: Liard (koper)(Dengis 46/47 - de Chestret 22 - Neumann 13898-99)

VOORZIJDE : Een gekroond wapenschild met meerdere kwartieren, het hartschild is het wapen van Stavelot (wolf).

TEKST: FERD. D.G. ELEC. COL. P. ST (of variant). Dit is voluit: Ferdinandus dei gratia electus Colonia prior Stabulensis, en betekent: Ferdinand, bij Gods gratie gekozen bisschop van Keulen, abt van Stavelot.

KEERZIJDE: Grote letters F B (van Ferdinandus Bavaria) onder een bisschopshoed. Tussen de letters in is nu een Luiks perron afgebeeld.

TEKST: .DVX. BVL. MAR. FRANC. CO. LO. (of variant). Dit is voluit: dux Bulloniensis, Marchionis Franchimontis, comes Longianus, en betekent: hertog van Bouillon, Markies van Franchimont, graaf van Logne.
 
 

Muntmeester: Frans Schelbergh?

    ZJ
Voorkomende voor- en keerzijde varianten:

VZ: A: FERD. D.G. ELEC. COL. P. ST


KZ: a: DVX. BVL. MAR. FRANC. CO. LO
    b: EPS. LEO. MAR. FRANC. CO. LO


Info:

Variant Ab (zj), particuliere collectie.
 


 

STA.5: Liard (koper)(de Chestret 21 - Neumann 13900-05)

VOORZIJDE : Een gekroond wapenschild met meerdere kwartieren, het hartschild is het wapen van Stavelot (wolf).

TEKST: .FERDI. D.G. ELEC. COL. PRI. STA. (of variant). Dit is voluit: Ferdinandus dei gratia electus Colonia prior Stabulensis, en betekent: Ferdinand, bij Gods gratie gekozen bisschop van Keulen, abt van Stavelot.

KEERZIJDE: Borstbeeld van prins-bisschop Ferdinand van Beieren naar links.

TEKST: EPISCO. LEO. MAR. FRANC. COM. LON. (of variant). Dit is voluit: episcopus Leodiensis, Marchionis Franchimontis, comes Longianus, en betekent: bisschop van Luik, Markies van Franchimont, graaf van Logne.
 
 

Muntmeester: Frans Schelbergh?

    ZJ

Voorkomende voor- en keerzijde varianten:

VZ: A: FERDI. DG. ELEC COL (.......)
    B: FERDI DG ELEC COL PR STA


KZ: a: EPISCO. LEO (........)C. COM. LON.
    b: FERDI. DG. ELEC. COL. P. STA



Info:

Variant Aa (ZJ), particuliere collectie.
Variant Bb (ZJ), particuliere collectie.